Aerotoxisch syndroom

Aerotoxisch syndroom: wat is het?

Commerciële straalvliegtuigen gebruiken lucht uit de motoren niet alleen voor de voortstuwing, maar ook voor het verversen van de lucht in de cabine. Deze lucht wordt ongefilterd de cabine in geblazen. In de turbinemotoren van straalvliegtuigen lekt altijd wel een klein beetje olie langs de oliekeringen. Uit deze olie komt het organofosfaat tricresylfosfaat (TCP) vrij, dat vervolgens met metaalslijpsel van de turbinebladen via de hogedrukcompressor terechtkomt in de lucht voor de cabine-airconditioning. De vliegtuigbemanning en passagiers ademen deze verbrande oliedampen met toxische stoffen in. 

Soms doet zich een zogeheten 'fume event' voor aan boord van een vliegtuig. Op zo'n moment lekt er opeens meer olie in de lucht. Zoals de naam al aangeeft, kan er op dat moment een dun rookgordijn ontstaan. Dit verschijnsel doet zich bij één op de circa 2000 vluchten voor, met name bij het opstijgen en landen. Op die momenten is er immers meer motorvermogen benodigd.

Blootstelling aan de emissie van al dan niet verontreinigde cabinelucht wordt geassocieerd met bepaalde gezondheidsrisico's. Dit fenomeen staat bekend als het aerotoxisch syndroom, zoals beschreven in een recent artikel van neuroloog Gerard Hageman. De symptomen lopen sterk uiteen, waarbij vermoeidheid en licht cognitieve klachten het meest voorkomen. 

Aerotoxisch syndroom: de rol van het epitheelweefsel

Het brein wordt omsloten door drie hersenvliezen die de hersenen beschermen. Het brein zelf is een gelatineachtige substantie. De hersenvliezen (bloed-brein-barrière) bestaan uit hetzelfde weefsel als de dunne darm (darm-barrière), het zogenaamde epitheelweefsel. De poriën in dit weefsel maken het mogelijk om enerzijds voedingsstoffen op te nemen en anderzijds afvalstoffen, waaronder toxische stoffen, af te voeren. Zowel via de longen (long-barrière) als via de darmen of de huid kunnen toxische stoffen, die het aerotoxisch syndroom veroorzaken, de bloedbaan bereiken. Als dit het geval is treedt er een ontsteking op van de poriën van het epitheelweefsel. Hierdoor worden de poriën ruimer met als resultaat dat er meer toxische stoffen worden doorgelaten.

Aerotoxisch syndroom: uiteenlopende symptomen

Niet iedereen krijgt klachten: afhankelijk van de ernst van de vervuiling en de persoon kunnen de gezondheidseffecten zichtbaar worden na slechts één vlucht of zich ontwikkelen na herhaalde blootstelling aan de schadelijke stoffen.

De gerapporteerde gezondheidsklachten omvatten onder andere: 

• stoornis aan het geheugen
• hoofdpijn
• duizeligheid
• misselijkheid
• desoriëntatie
• evenwichtsproblemen
• beklemmend gevoel op de borst
• ademhalingsmoeilijkheden
• braken
• burn-out verschijnselen
• kortademigheid
• vermoeidheid
• hoesten
• verminderd zicht
• hartkloppingen
• irritatie aan longen
• diarree
• oorsuizen
• cognitieve problemen
• geïrriteerde ogen
• beven
• verhoogde hartslag
• hartritmestoornissen
• moeite met lopen
• verandering van karakter
• gevoel van onbehagen
• sterke emoties en huilbuien

De boosdoeners van aerotoxisch syndroom: TCP en TOCP 

De mogelijk nadelige gezondheidseffecten van het aerotoxisch syndroom worden onder meer toegeschreven aan het organofosfaat tricresylfosfaat (TCP). Dit wordt als additief toegevoegd aan de vliegtuigolie om het vlampunt te verhogen, zodat hogere bedrijfstemperaturen en in het verlengde hiervan een hogere efficiency mogelijk zijn. TCP bestaat uit 10 isomeren, waaronder tri-orthocresylfosfaat (TOCP). Dit is de enige isomeer waaraan lang geleden een maximum niveau is toegekend. Deze maximering van de waarde vond plaats in 1930 in een torpedofabriek in het Verenigd Koninkrijk. Dit is dan ook de reden dat deze isomeer nagenoeg niet meer in de olie aanwezig is. Voor de andere isomeren is daarentegen nooit een maximum waarde bepaald. De genoemde toxische stoffen kunnen via de longen, darmen of de huid de bloedbaan bereiken en het menselijk zenuwstelsel inactiveren.  

Aerotoxisch syndroom: dit kun je doen om het tegen te gaan

1. Wanneer je last hebt van ernstige 'jetlag'-klachten, lees het aerotoxisch syndroom, kies dan voor een andere vorm van vervoer dan per vliegtuig.
2. Vlieg met de Boeing 787 Dreamliner. Dit is vooralsnog het enige toestel, waarbij geen toxische stoffen uit de motoren in de cabine belanden. 
3. Draag een speciaal masker (P3 A2) tijdens de vlucht. Met dit masker kunnen toxische stoffen voor 95% uit de lucht worden gefilterd. Aangezien er tijdens het opstijgen en landen meer toxische stoffen de cabine in komen, zijn dat met name de momenten om zo'n masker te dragen.
4. Neem water uit een flesje. Het drinkwatersysteem in het vliegtuig wordt op druk gehouden met dezelfde verontreinigde lucht en wordt vaak behandeld met chemicaliën. Wees dus terughoudend met het drinken van koffie, thee en water. Kies liever voor frisdrank, vruchtensap of water in een flesje. 
5. Laat tijdig een diagnose stellen. Als u bij herhaling symptomen ervaart, die worden toegeschreven aan het aerotoxisch syndroom, laat dan tijdig een diagnose stellen.

Aerotoxisch syndroom: een tijdbom

Het aerotoxisch syndroom is anno 2019 al uitgegroeid tot een probleem van bijna mytische proporties. In Nederland lijden er naar schatting 35.000 mensen aan het aerotoxisch syndroom. In heel Europa gaat het om ongeveer een miljoen mensen. Als je weet dat er alleen in Nederland al zo'n 700.000 frequent flyers zijn, dit zijn mensen die minimaal zes maal per jaar vliegen, dan moge duidelijk zijn wat voor proporties dit probleem in de toekomst aan kan nemen. Arts en voormalig KLM-piloot Michel Mulder schat het aantal airline-medewerkers dat aantoonbaar lijdt aan het aerotoxisch syndroom op 10 tot 15% van het totaal. 

Aerotoxisch syndroom: therapeutische behandeling

Voor een effectieve behandeling van het aerotoxisch syndroom is het belangrijk om niet te lang met de klachten door te blijven lopen, maar zo snel mogelijk een professionele diagnose te laten stellen. Het Functioneel Neurologisch Instituut is mede gespecialiseerd in zowel het diagnosticeren van het aerotoxisch syndroom als in de therapeutische behandeling ervan. 

Oogtherapie

Omdat het brein voor 80% afhankelijk is van het functioneren van de ogen, is het mogelijk om de breingezondheid voor een belangrijk deel af te lezen aan de manier waarop de ogen functioneren. Afhankelijk van eventuele geconstateerde afwijkingen bij bepaalde oogbewegingen passen wij hierbij passende vormen van oogtherapie toe.

Gyrostim (driedimensionale balansstoel)

Deze hightech computergestuurde stoel kan op drie verschillende manieren rondom zijn assen draaien en levert een belangrijke bijdrage aan het herstel van de neurologische functies. Afhankelijk van uw aerotoxisch syndroom klachten, de resultaten van de diagnostische tests en de geboekte vooruitgang, stelt de behandelaar een bewegingsprofiel in. Zo'n bewegingsprofiel omvat enerzijds de snelheid waarmee de driedimensionale balansstoel beweegt en anderzijds de rotatie van de stoel rondom de as. Terwijl u in de draaiende stoel zit, wordt u onder meer gevraagd om - met behulp van een laserpen - een aantal verlichte punten, op vaste posities in de behuizing rondom de stoel, te raken. Ook wordt u gevraagd om een aantal specifieke opdrachten, zoals lezen of schrijven, uit te voeren terwijl u in de bewegende driedimensionale balansstoel zit. 

Neurosupplementen

Het is goed mogelijk dat uw lichaam van bepaalde voedingsstoffen te weinig binnenkrijgt. Dit kan het gevolg zijn van uw voedingspatroon, maar kan ook zijn terug te voeren op erfelijke factoren. Tekorten van bepaalde voedingsstoffen kunnen ertoe leiden dat bepaalde hersenfuncties niet naar behoren functioneren. Ook is het mogelijk dat u een tekort heeft aan specifieke neurotransmitters en/of aan meervoudig onverzadigde vetzuren. Het brein bestaat voor 60% uit meervoudig onverzadigde vetzuren. Deze zijn van essentieel belang om uw brein, dat bestaat uit een gelatineachtige substantie, flexibel te houden. Deze vetzuren bevinden zich met name in de celwanden, die bepalen in welke mate het brein voedingsstoffen kan opnemen en afvalstoffen kan afvoeren. Onderdeel van het behandelplan kan dan ook zijn om mogelijke tekorten aan te vullen met behulp van specifieke hoogwaardige neurosupplementen. Deze zijn door het Neurologisch Functioneel Instituut zelf ontwikkeld en worden in eigen beheer geproduceerd. 

Wij monitoren voortdurend uw vooruitgang aan de hand van diagnostische tests. Hiervoor maken wij onder meer gebruik van CAPS-meting en de Saccadometer.