De ziekte van Hashimoto is killing voor de schildklier

In de gezondheidszorg wordt geen enkele ziekte vaker over het hoofd gezien dan de ziekte van Hashimoto, een auto-immuunziekte waarbij het lichaam de schildklier aanvalt en vernietigt. Hoewel de aandoening de meest voorkomende oorzaak van hypothyreoïdie (trage schildklier) is in West-Europa, testen veel artsen er niet op. De reden hiervoor is dat een diagnose de standaardbehandeling, namelijk het voorschrijven van schildklierhormonen, niet verandert. Artsen verwachten dat de schildklier van de persoon steeds slechter zal functioneren, en bewaken daarom alleen de serumhormoonspiegels en passen de medicatie hierop aan. Wanneer andere symptomen van hypothyreoïdie zich voordoen, stelt de reguliere zorg het voorschrijven van sterke medicijnen voor, zoals Prozac voor depressie, en zelfs medicijnen om het hartritme te vertragen of de werking van de bijnieren te onderdrukken.

Prednison

Een andere benadering is het verwijderen van de schildklier. Dit werkt ook niet altijd, omdat er vaak een beetje weefsel achterblijft wat het doelwit kan worden van de auto-immuunaanvallen. Op dit moment is er binnen de reguliere gezondheidszorg geen benadering waarmee de ziekte van Hashimoto succesvol kan worden aangepakt. De standaardbehandeling voor auto-immuunziekten is een behandeling met het immuunonderdrukkende geneesmiddel 'prednison', maar dit is te agressief voor de ziekte van Hashimoto. In plaats daarvan wacht de arts tot de schildklier is 'opgebrand', wat betekent dat de schildklier zijn functie verliest als gevolg van uitgebreide weefselsterfte. Vervolgens schrijft de arts een schildkliervervangend hormoon voor. Over het algemeen kan gesteld worden dat de traditionele gezondheidszorg het ingewikkelde mechanisme van een auto-immuunziekte onvoldoende (h)erkent.

Benzine op het vuur gooien

Binnen de natuurgeneeskunde worden neonatale hormonen voorgeschreven, soms samen met natuurlijke T4-/T3-schildklierhormonen, dieetadviezen en jodium. Jodium kan het ontstekingsproces en daarmee de uiteindelijke vernietiging van de schildklier echter versnellen. Jodium is essentieel voor de schildklierfunctie, aangezien het een belangrijke cofactor en stimulator is voor het enzym TPO. Maar voor iemand met de ziekte van Hashimoto is het extra innemen van jodium als benzine op een vuur gooien. Jodium stimuleert de productie van TPO, wat vervolgens voor een drastische toename van het aantal TPO-antilichamen zorgt, en dit wijst op een auto-immuunaanval. Daarom raadt het Functioneel Neurologisch Instituut iedereen met een auto-immuunziekte van de schildklier aan om geen supplementen met jodium te gebruiken, een element dat veel schildkliersupplementen juist wel bevatten. Supplementen met jodium veroorzaken niet per se de ziekte van Hashimoto, maar jodium lijkt wel een triggerende factor te zijn.

Veel voorkomend

Ongeveer een op de vijf mensen in West-Europa lijdt aan een vorm van auto-immuunziekte; 75 procent van de getroffenen, ongeveer 30 miljoen, is vrouw. Auto-immuunziekten van de schildklier zijn de meest voorkomende auto-immuunziekten en treffen 7 tot 8 procent van de West-Europese bevolking. Auto-immuunziekten zijn verantwoordelijk voor ongeveer 90 procent van de hypothyreoïdie bij volwassenen, voornamelijk door de ziekte van Hashimoto.
In de meeste gevallen wordt bij de ziekte van Hashimoto de schildklier in toenemende mate aangevallen door het immuunsysteem, waarbij TSH-niveaus en de symptomen van hypothyreoïdie langzaam verergeren. De TSH-waarde in het bloed is een belangrijke graadmeter bij het beoordelen van de schildklierhormoonhuishouding: een verhoogde TSH-waarde is een indicatie dat de schildklier onvoldoende T4 produceert, een verlaagde TSH-waarde is een indicatie dat de schildklier te veel T4 produceert.
Hoewel de persoon normale TSH-waarden kan hebben dankzij de medicatie met schildklierhormonen, blijft het onderliggende probleem van een ontregeld immuunsysteem onbehandeld, net als de bijbehorende symptomen.

Symptomen en scenario’s

Hoewel alleen een positieve serum-antilichaamtest definitief uitsluitsel geeft, is het goed om op de hoogte te zijn van enkele klassieke symptomen en scenario's die vaak samengaan met deze aandoening. Het meest voorkomende scenario is dat een persoon die plichtsgetrouw schildklierhormonen inneemt en zich regelmatig laat controleren, zich desondanks steeds slechter voelt en een steeds hogere dosis schildklierhormoon nodig heeft om te functioneren. In de meeste gevallen wordt bij de ziekte van Hashimoto de schildklier in toenemende mate aangevallen door het immuunsysteem, waarbij TSH-niveaus en de symptomen van hypothyreoïdie langzaam verergeren. Hoewel de persoon normale TSH-waarden kan hebben dankzij de medicatie met schildklierhormonen, blijft het onderliggende probleem van een ontregeld immuunsysteem onbehandeld, net als de bijbehorende symptomen.

Fluctuaties

In een ander veelvoorkomend scenario fluctueert het functioneren van de schildklier en werkt deze soms te traag en soms te snel. Bij een persoon met dit ziektebeeld lopen de symptomen sterk uiteen. De ene week voldoet de persoon aan de klassieke beschrijving van hypothyreoïdie: hij/zij voelt zich moe, klaagt over hoofdpijn en constipatie, en heeft een laag libido en depressieve stemming. De andere week voldoet hij/zij aan de symptomen van hyperthyreoïdie: hij/zij kan niet in slaap komen, heeft last van een bonzend hart en trillingen, en is bezorgd c.q. angstig. Als een arts tijdens deze episodes bloedtesten uitvoert, zullen deze uitwijzen dat de TSH van de persoon pieken en dalen vertoont, en zelfs normaal lijkt tussen deze periodes met symptomen. Soms kunnen deze schommelingen optreden zonder aanwijsbare reden en zijn ze van wisselende duur, variërend van dagen tot maanden of langer. Andere keren kunnen ze worden gekoppeld aan een trigger, zoals een stressvolle gebeurtenis, hormonale schommelingen of het eten van voedsel dat gluten bevat.

Normale waarden

Een van de redenen waarom hypothyreoïdie vaak verkeerd wordt gediagnosticeerd, is omdat een persoon met de ziekte van Hashimoto normale TSH-waarden kan hebben. Omdat de auto-immuunziekte fluctueert, variëren de TSH-niveaus sterk. Daarom zijn het testen op immuunantistoffen en het evalueren van symptomen en de medische geschiedenis zo belangrijk. Deze fluctuaties worden soms verkeerd gediagnosticeerd als angststoornissen. Maar in werkelijkheid is dit slechts hoe de ziekte van Hashimoto zich manifesteert.
Wanneer een auto-immuunaanval schildklierweefsel vernietigt, komen de hormonen die in de klier zijn opgeslagen in de bloedbaan terecht. Deze overvloed aan schildklierhormonen versnelt het metabolisme van het lichaam, wat resulteert in symptomen van hyperthyreoïdie.

Onderliggende oorzaken

Hoewel er geen vaste vuistregels bestaan met betrekking tot de oorzaak van een auto-immuunziekte, lijken er bepaalde fysiologische aandoeningen te zijn die kunnen leiden tot de ziekte van Hashimoto. Deze omvatten:
- Glutenintolerantie
- Stijgingen van oestrogeen
- Insulineresistentie 
- Polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS)
- Vitamine D-tekort
- Milieutoxiciteit
- Chronische ontstekingen
- Genetische gevoeligheid
- Stress
Stress is zonder twijfel de belangrijkste oorzaak van auto-immuunziekten. Stress verstoort immers de immuunregulatie: het onderdrukt de immuunfunctie, bevordert een disbalans in het immuunsysteem, verzwakt en verschrompelt de thymusklier en verdunt de barrières van de darmen, longen en hersenen.

Zelfcheck

Als u vermoedt dat u de ziekte van Hashimoto hebt, controleer dan of u last heeft van een van de volgende symptomen:

Symptomen van hypothyreoïdie:
- Vermoeidheid of traagheid
- Koude handen, voeten; koud lichaam
- Overmatige hoeveelheid slaap nodig om goed te functioneren
- Gewichtstoename ondanks het volgen van een caloriearm dieet
- Gemakkelijk aankomen
- Moeizame, onregelmatige stoelgang
- Depressie en gebrek aan motivatie
- Ochtendhoofdpijn die afneemt naarmate de dag vordert
- Het buitende deel van de wenkbrauw wordt dunner
- Dunner worden van haar op de schedel, het gezicht of de geslachtsdelen, of overmatig haarverlies
- Droge (hoofd)huid
- Mentale traagheid 

Symptomen van hyperthyreoïdie:
- Hartkloppingen 
- Trillen 
- Verhoogde polsslag, zelfs in rust
- Nerveus en emotioneel
- Slapeloosheid
- Nachtzweten
- Moeite met aankomen

Een paar medische aandoeningen fungeren als het ware als rode vlaggen voor de ziekte van Hashimoto. Als u last heeft van de hiervoor genoemde symptomen en u heeft tevens pernicieuze anemie, glutenintolerantie of coeliakie, dan is de ziekte van Hashimoto mogelijk verantwoordelijk voor uw schildklieraandoening.

Pernicieuze anemie is een auto-immuunziekte waarbij het lichaam zijn eigen intrinsieke factor aanvalt, een stof die nodig is om B12 te absorberen dat in de maag wordt uitgescheiden. Dit verschijnt als B12-bloedarmoede. Coeliakie is een auto-immuunziekte die geactiveerd wordt door het eten van gluten. 

Een serum-antilichaamtest kan uitsluitsel geven over de aanwezigheid van de ziekte van Hashimoto. Wanneer de auto-immuunziekte latent (niet actief) is en het immuunsysteem de schildklier niet aanvalt, zal een antilichaamtest negatief zijn. Het kan zijn dat een testresultaat negatief is, maar dat de symptomen en geschiedenis van een persoon toch sterk wijzen op de ziekte van Hashimoto. Een positieve antilichaamtest bevestigt een auto-immuunziekte van de schildklier en geeft aan dat het immuunsysteem, en niet de schildklier, moet worden behandeld.

Tegenhanger van de ziekte van Hashimoto: de ziekte van Graves

De ziekte van Graves is de tegenhanger van de ziekte van Hashimoto. Anders dan bij de ziekte van Hashimoto hebben patiënten met de ziekte van Graves meestal juist last van een te hard werkende schildklier. Maar er zijn ook andere problemen die onder de ziekte van Graves vallen, namelijk bepaalde oogklachten en een aandoening aan de huid van de scheenbenen.