Het effect van periodiek vasten op hersenen en cognitieve functies

Kan periodiek vasten nuttig zijn voor hersenen en cognitieve functies? De resultaten van onderzoek zijn soms wisselend, maar enkele voorzichtige conclusies zijn hieruit wel te trekken. Dat stellen onderzoekers van het Radboudumc in het vakblad Nutrients. Voeding is belangrijk voor een goede gezondheid en ontwikkeling, omdat het onder meer bijdraagt aan het goed functioneren van het maagdarmstelsel, immuunsysteem en de hersenen. Veel diëten zijn gericht op afvallen of op het verminderen van het risico op hart- en vaatziekten, bijvoorbeeld door minder te eten en eetgewoonten aan te passen. Eén van dergelijke diëten is het Periodiek Vasten, ofwel Intermittent Fasting (IF).

Dieet en denken

Bij dit dieet wordt met vastgestelde tussenpozen niet gegeten. Bij Periodiek Vasten eten mensen niet op vastgestelde tijden. De vastenperiodes variëren van 12 tot 48 uur. Daartussen kan onbeperkt worden gegeten. Het is bekend dat Intermittent Fasting positieve effecten heeft op de stofwisseling (metabole gezondheid). Maar heeft het dieet ook effect op de gezondheid van de hersenen en de cognitieve prestaties? En beschermt het misschien ook tegen bepaalde hersenaandoeningen, zoals dementie? Jip Gudden, Alejandro Arias Vasquez en Mirjam Bloemendaal van het Radboudumc zochten het uit. Ze evalueerden de resultaten van diverse onderzoeken en publiceerden hun conclusies in het vakblad Nutrients.

Wisseling van energiebron

Tijdens de vastenperiodes verandert de stofwisseling. Jip Gudden, onderzoeker bij de afdeling Psychiatrie: “Wanneer niet wordt gevast, bestaat de energie voor lichaamscellen (onder meer spierencellen, hersencellen) uit suiker (glucose) uit het opgenomen voedsel. Tijdens het vasten verandert dat. Dan bestaat de energiebron uit lipiden die vrijkomen uit lichaamsvet. Deze lipiden worden omgezet in ketonen, die positieve effecten hebben op de gezondheid van de hersenen. De ketonen en de lagere suikerspiegels activeren bijvoorbeeld ‘reinigingsprocessen’ in de hersenen. Ook worden enkele processen in gang gezet waardoor hersencellen beter bestand zijn tegen het negatieve effect van oxidatieve stress.”

Nuances

Het onderzoek levert een genuanceerd beeld op. Mirjam Bloemendaal van de afdeling Psychiatrie: “In klinische studies bij mensen met epilepsie, de ziekte van Alzheimer en multiple sclerose laat periodiek vasten positieve effecten zien op de symptomen en voortgang van de ziekte. In dierstudies zien we positieve effecten op kenmerken die samenhangen met de ziekte van Parkinson, herseninfarcten, autismespectrumstoornissen en stemmings- en angststoornissen.” Het onderstreept volgens Bloemendaal de noodzaak om studies uit te voeren waarin de rol van periodiek vasten wordt onderzocht bij mensen met (het risico op) dergelijke aandoeningen. Bij gezonde mensen werd op de korte termijn geen positief effect op de cognitieve prestaties gevonden.

Interessant vervolgonderzoek

Toekomstig onderzoek moet uitwijzen of de positieve effecten van Intermittent Fasting bijvoorbeeld ook afhangen van de leeftijd waarop met het vasten wordt begonnen en of het resultaat afhangt van de metabole status, zoals obesitas of overgewicht. “Goed uitgevoerd onderzoek bij de mens moet een duidelijker beeld gaan opleveren van de langetermijneffecten van Intermittent Fasting op de preventie en de progressie van hersenziekten”, zegt geneticus Alejandro Arias Vasquez. “Bovendien kunnen variaties in het patroon van vasten, de totale calorie-inname en het gebruik van specifieke voedingsstoffen ook relevant zijn voor het succes van Intermittent Fasting. Vervolgonderzoek moet zich richten op goed opgezette studies met een controlegroep en studies die het effect van Intermittent Fasting over langere tijd volgt.”

Bron: Radboudumc