Minuscuul hersengebied betrokken bij slaap én alzheimer?

De locus coeruleus is een heel klein hersengebied diep in de hersenstam. Nog geen tien jaar geleden dacht bijna niemand dat dit hersengebied relevant voor alzheimer zou zijn. Toen begon neuropsycholoog Heidi Jacobs haar onderzoek hiernaar met een subsidie van Alzheimer Nederland. En met succes! Ze heeft aangetoond dat beschadiging van dit gebied duidt op een verhoogd risico op de ziekte van Alzheimer. Dat was groot nieuws, onder andere nu.nl schreef erover. Ook de regulatie van slaap door dit kleine gebied lijkt een link te hebben met alzheimer. Kan dit gebied een belangrijke rol gaan spelen bij de behandeling van alzheimer? 

Het is Jacobs met haar team voor het eerst gelukt om de locus coeruleus, of ‘blauwe kern’, met een speciale MRI zichtbaar te maken. “We ontdekten dat vroeg in de volwassenheid veranderingen plaatsvinden die zijn gerelateerd aan de ophoping van het schadelijke tau-eiwit in dit hersengebied. Soms gebeurt dit al 30 jaar voordat de symptomen van alzheimer zichtbaar zijn”, vertelt Jacobs. “Ook zagen we dat deze vroege veranderingen niet bij normale veroudering horen, maar mogelijk kunnen voospellen of iemand geheugenproblemen gaat krijgen die bij de ziekte van Alzheimer horen.”

De bron aanpakken

Het risico op alzheimer in een vroeg stadium aantonen betekent dat je ook vroeg kunt ingrijpen. En dat is precies wat Jacobs wil bereiken. “Ik denk dat de sleutel tot succes ligt in het vroeg aantonen van een verhoogd risico op alzheimer. Dan kun je voorkomen dat de ziekte zich gaat ontwikkelen, want de ziekmakende alzheimereiwitten verspreiden zich van cel tot cel. Ik zie de locus coeruleus dan ook als een belangrijk aanknopingspunt voor behandelingen. Als we ervoor kunnen zorgen dat het tau-eiwit zich niet verder verspreidt, is er een kans dat we de ziekte kunnen vertragen.”

Slaapproblemen als risicofactor aanpakken

Een manier om gericht het risico op alzheimer te verkleinen zou volgens Jacobs slaap kunnen zijn. In een ander, ook mede door Alzheimer Nederland mogelijk gemaakt onderzoek, ontdekte Jacobs namelijk dat gezonde mensen met beschadiging van de locus coeruleus last hadden van slaapproblemen. “We weten dat slaap belangrijk is om eiwitten, waaronder het tau-eiwit, te verwijderen uit de hersenen. De locus coeruleus speelt daar waarschijnlijk een rol in. Als we met MRI-beelden een verhoogd risico op alzheimer vroeg kunnen aantonen, dan zouden gedragsveranderingen gericht op betere slaap de progressie van de ziekte kunnen verminderen.”

Nog veel leren

Jacobs is nog lang niet klaar met dit kleine hersengebied. Verschillende vervolgonderzoeken van haar zijn al in volle gang. De potentie van de locus coeruleus bij de behandeling van alzheimer blijft niet onopgemerkt in de rest van de wereld. “Ik ben blij dat er de laatste jaren steeds meer animo is voor onderzoek naar dit hersengebied bij andere wetenschappers. Ik weet zeker dat we samen nog heel veel kunnen leren over de rol van deze hersenstructuur bij alzheimer, wat we uiteindelijk kunnen gebruiken om behandelingen voor de ziekte te ontwikkelen.”

Bron: Alzheimer Nederland