Ouderdom, ziekte en medicijngebruik zijn de belangrijkste boosdoeners voor verlies reuk en smaak

Geur en smaak zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De combinatie van de twee zorgt voor veel culinair genoegen. Er liggen echter bedreigingen op de loer voor dit prettige duo. 

Bij het klimmen der jaren kunnen reuk en smaak achteruit gaan. Maar ook ziekte en medicijngebruik kunnen van invloed zijn op reuk en smaak. Ten onrechte wordt een smaakstoornis nog weleens geaccepteerd omdat het 'nou eenmaal' bij de leeftijd hoort, terwijl de echte reden een nieuw medicijn is dat iemand sinds een paar maanden gebruikt.

Waarschuwt voor gevaar

Het reukzintuig zit boven in de neus. Het is niet alleen bedoeld voor lekkere geurtjes, maar waarschuwt ook voor gevaar, zoals gas of bedorven eten. Maar er kan iets met het reukvermogen aan de hand zijn. De kwaliteit van ruiken kan veranderen: zo kunnen geuren als vies worden ervaren (kakosmie), anders ruiken dan normaal (parosmie) of veel sterker ruiken (hyperosmie). Ook kan de reuk volledig (anosmie) of deels afwezig zijn (hyposmie). 

Oorzaken van reukstoornissen

Een scala aan oorzaken kan een rol spelen bij reukstoornissen. De belangrijkste oorzaken zijn medicijnen en ziekten. Een bekend voorbeeld is een vervelende verkoudheid of een hardnekkige luchtweginfectie, waardoor u minder goed kunt ruiken. Maar ook psychische ziekten, zoals depressie, kunnen een reukstoornis veroorzaken. Bij de ziekte van Parkinson en Alzheimer is het zelfs een vroeg symptoom. Andere oorzaken zijn onder andere diabetes, neusverstopping, neuspoliepen, sinusitis, allergische ontsteking van het neusslijmvlies en hoofdletsel.

Medicijngebruik

De grootste winst is te behalen wanneer medicijnen de oorzaak zijn van de reukstoornissen. Dan kan dat geneesmiddel bij voorkeur gestopt of vervangen worden door een ander middel. Voorbeelden van medicijnen die een reukstoornis kunnen geven zijn antibiotica en antidepressiva. De therapie voor de verschillende aandoeningen hangt natuurlijk af van de oorzaak. Zo wordt na een virale luchtwegeninfectie een spontaan herstel gezien, maar na een behandeling van neuspoliepen of sinusitis duurt het herstel helaas maar kort en komen de klachten meestal weer binnen een jaar terug. Sowieso is het goed om bij een reukstoornis medische hulp te zoeken.

Tips als u niet (goed) ruikt

- Wanneer de reukstoornis niet behandeld kan worden, kunt u het volgende proberen:

- Door pittiger, kruidig eten met meer aandacht voor zoet, zuur, zout en bitter kan het eten aantrekkelijker worden gemaakt.

- De smaak en het gevoel in de mond worden extra belangrijk. Gebakken en gefrituurde gerechten van goede temperatuur smaken beter dan gekookte groenten en stamppot.

- Bitter lemon is een frisdrank die over het algemeen gewaardeerd wordt door mensen met reukverlies.

- Pas op voor overmatig gebruik van zout en suikers.

Smaakpapillen

De smaakpapillen zitten op de tong en in de mondkeelholte. De veronderstelling dat de smaken op de tong in vaste gebiedjes liggen, klopt niet. De hele tong kan smaken herkennen, zoals de ons bekende smaken zoet, zuur, zout en bitter. Ook zijn er nog twee nieuwe smaken ontdekt: umami (eiwitrijk, hartig) en vet. Als u zich een plakkaat chocolade lekker laat smaken en u kauwt erop, dan komen er reukstoffen vrij die via de neuskeelholte het reukzintuig in uw neus bereiken. Dat betekent dat als u zegt 'het smaakt niet meer', u ook moet denken aan een reukstoornis. Op latere leeftijd worden de smaakpapillen minder gevoelig. 

Oorzaken van smaakstoornissen

Ook bij een smaakstoornis spelen medicijnen de belangrijkste rol. Stoppen met medicijngebruik of vervanging van het geneesmiddel kan dan ook effectief zijn. Veel medicijnen, zoals antibiotica, bloeddrukverlagers, antidepressiva en antischimmelmiddelen, kunnen voor vermindering van de smaak zorgen. Verder kunt u ook denken aan oorzaken als ontstekingen, aangezichtsverlammingen waarbij zenuwen beschadigd zijn, zwangerschap (vieze metaalachtige smaak), hersenbeschadiging en tong- en mondbranden. Bij een smaakprobleem wordt altijd geïnformeerd naar de reuk en wordt vaak een reuktest gedaan. Smaakvermindering kan ook optreden bij een schildklieraandoening, waarbij behandeling met schildklierhormoon de smaak weer terugbrengt. Speeksel speelt een rol bij de smaak en als er te weinig van is, heeft de smaak eronder te lijden. Kunstspeeksel kan er dan voor zorgen dat de smaak weer verbetert. Zinktekort kan ook de smaak verminderen, maar merkwaardig genoeg lijkt suppletie van zink niet zo effectief te zijn, hoewel een aantal onderzoeken wel een redelijk effect lieten zien. Het is overigens even merkwaardig dat een bijwerking van zink smaakstoornissen zijn. Reuk en smaak kunnen bij de leeftijd horen, maar dat hoeft dus lang niet altijd het geval te zijn. Het is daarom verstandig bij reuk- of smaakvermindering altijd aan de bel te trekken en uit te laten zoeken wat er aan de hand is. 

Tips als u niet (goed) proeft

Mocht de smaakstoornis niet behandeld kunnen worden, dan kunt u het volgende proberen:

- Zorg voor goede mondhygiëne en tandheelkundige verzorging.

- Zorg voor voldoende voedselinname. Smaakverlies kan de eetlust doen verminderen.

- Pas op voor teveel gebruik van suikers en zout.

- Pas uw voeding aan om uw smaakervaring te verbeteren:

 - Accentueren de structuur, temperatuur, pittigheid en kruidigheid van het eten;

 - Probeer dranken met koolzuur en nadruk op zoet, zuur en bitter, zoals bitter lemon;

 - Accentueer aroma's in voedsel als uw geur nog intact is.