Schokkende cijfers over hersenaandoeningen

In Nederland komen er jaarlijks 130.000 nieuwe patiënten met hersenletsel bij. Hersenletsel kan ontstaan door bijvoorbeeld een beroerte, een ongeval, een ziekte of een hartstilstand. Dit wordt niet-aangeboren hersenletsel (NAH) genoemd. Oorzaken zijn traumatisch of niet-traumatisch hersenletsel. Traumatisch hersenletsel is letsel door een oorzaak van buitenaf, niet-traumatisch hersenletsel ontstaat van binnenuit, bijvoorbeeld door een herseninfarct of zuurstoftekort. Het belangrijkste kenmerk van niet-aangeboren hersenletsel is de zogenaamde ‘breuk in de levenslijn’. Hersenletsel is immers van invloed op diverse functioneringsgebieden: cognitie, motoriek, communicatie, emoties en gedrag. De gevolgen spelen dan ook een rol op alle levensgebieden: privé, werk, vrije tijd en toekomstperspectief. 

Wijdverbreid

Elk jaar lopen circa 130.000 mensen hersenletsel op, van wie er 10.000 dit niet overleven. Van de 130.000 nieuwe hersenletselpatiënten per jaar zijn er 19.000 kinderen en jongeren van 0 tot 24 jaar. Niet-aangeboren hersenletsel is de belangrijkste doodsoorzaak bij kinderen en jongeren. Elk jaar komen er naar schatting 40.000 mensen bij die aanzienlijke blijvende beperkingen overhouden aan hersenletsel. In totaal wonen naar schatting 650.000 mensen in Nederland die beperkingen ervaren als gevolg van hersenletsel (3,8% van de bevolking van 17 miljoen). In de gemeente Utrecht zijn dit bijvoorbeeld 11.832 mensen, in de gemeente Nunspeet 1.148 mensen, in de gemeente Alkmaar 3.990 mensen. In Nederland werken 8.900 huisartsen dus elke huisarts heeft gemiddeld 73 patiënten die kampen met beperkingen als gevolg van hersenletsel. 

Traumatisch hersenletsel 

Jaarlijks lopen naar schatting 85.000 mensen traumatisch hersenletsel op, ook wel traumatic brain injury (TBI) genoemd. Hieronder valt ook licht letsel zoals een hersenschudding en letsel waarvan de getroffene 100% herstelt. Jaarlijks overlijden 1.000 patiënten met traumatisch hersenletsel. Van de 85.000 mensen die traumatisch hersenletsel oplopen komen jaarlijks 30.000 patiënten op de spoedeisende hulp (SEH) en worden 21.000 patiënten opgenomen in het ziekenhuis. Tussen deze doelgroepen is overlap doordat mensen zowel op de SEH terecht kunnen komen als opgenomen kunnen worden in het ziekenhuis. Zonder deze overlap komen jaarlijks circa 40.000 mensen met traumatisch hersenletsel op de SEH of in het ziekenhuis terecht. De meeste mensen die niet op de SEH of in het ziekenhuis terecht komen, houden weinig tot geen blijvende beperkingen over aan het trauma. 

In ziekenhuis

Van de groep mensen die op de SEH of in het ziekenhuis terecht komt, heeft circa 43% een hersenschudding, wat beschouwd wordt als licht hersenletsel. Dit betekent dat jaarlijks 22.800 mensen matig of ernstig traumatisch hersenletsel oplopen, bijvoorbeeld een hersenkneuzing of een bloeding veroorzaakt door een trauma, bijvoorbeeld een schedelbasisfractuur. Bij deze mensen zal er vaker sprake zijn van blijvende beperkingen. We schatten het aantal mensen met een blijvende beperking als gevolg van traumatisch hersenletsel op tenminste 15.000 per jaar. Daarnaast is er jaarlijks nog een groep van circa 10.000 mensen met een andere oorzaak van niet-aangeboren hersenletsel. Denk dan aan meningitis, hersentumor, zuurstoftekort door hartfalen, verdrinking, vergiftiging en MS. Van deze groep houdt zeker de helft blijvende beperkingen over aan het hersenletsel. 

Veel kinderen

Elk jaar worden er in Nederlandse ziekenhuizen 19.000 kinderen en jongeren in de leeftijd van 1 maand tot 24 jaar met niet-aangeboren hersenletsel gezien. Van hen hebben er 15.000 traumatisch en 4.000 niet-traumatisch niet-aangeboren hersenletsel. Dat zijn aantallen om van te schrikken. Daarnaast zijn er jaarlijks nog duizenden kinderen en jongeren die na een flinke val niet naar het ziekenhuis gaan. Zij staan nergens geregistreerd, dus het werkelijke aantal kinderen en jongeren met niet-aangeboren hersenletsel ligt met zekerheid nog veel hoger. Van de kinderen en jongeren met traumatisch niet-aangeboren hersenletsel heeft 10% een matige of ernstige vorm. De overige 90% heeft licht niet-aangeboren hersenletsel.

Blijvende beperkingen 

In totaal houden jaarlijks circa 40.000 mensen blijvende beperkingen over aan niet-aangeboren hersenletsel. Een deel van hen verblijft in een verpleeghuis. Traumatisch hersenletsel komt vaker voor bij (jonge) kinderen, jongeren tussen de 15 en 25 jaar en ouderen boven de 75 jaar. Bij kinderen en ouderen zijn valongelukken een belangrijke oorzaak, bij jongeren verkeersongevallen. Vanzelfsprekend heeft de leeftijd waarop het hersenletsel is ontstaan ook invloed op de problemen in het dagelijks leven. Mensen die op relatief jonge leeftijd hersenletsel oplopen, krijgen hier de rest van hun leven mee te maken, op alle levensgebieden. 

Na het ziekenhuis 

Van de mensen die traumatisch hersenletsel oplopen gaat 90% na ontslag uit het ziekenhuis naar huis. De overige 10% gaat naar een revalidatiecentrum, verpleeghuis of GGZ-instelling. 

In de top 10 van ziekten die de grootste ziektelast veroorzaken neemt een beroerte, de meest voorkomende oorzaak van hersenletsel, de derde plaats in. De kosten zijn het hoogst voor de leeftijdsgroep 75 tot 95 jaar. Dit wordt vooral veroorzaakt door het grote aantal patiënten in die leeftijdsklasse dat gebruik maakt van verpleging en verzorging. 

Dring aan op goede diagnosestelling

Ondanks de alarmerende cijfers ten aanzien van matig en ernstig niet-aangeboren hersenletsel zit het probleem 'm vooral in de groep met licht traumatisch hersenletsel. Vaak bezoekt men geen arts. En als men dit wel doet, wordt slechts zelden goed diagnose gesteld. Er is in de academische medische wereld relatief weinig kennis over niet-aangeboren hersenletsel. Wij maken in ons instituut dan ook maar al te vaak mee dat patiënten is geadviseerd een paar dagen rust te houden en dan maar weer gewoon aan het werk te gaan. De resultaten kunnen desastreus zijn. De secundaire, niet zichtbare gevolgen van een hersentrauma doen zich immers vaak pas na verloop van tijd voor. Het trauma brengt immers een cascade van fysiologische en biochemische reacties teweeg en fungeert vervolgens als een sluipmoordenaar. Absolute rust en een gedegen diagnosestelling zijn daarom cruciaal bij niet-aangeboren hersenletsel. Ook als er op het eerste gezicht niets aan de hand lijkt te zijn. Wordt iemand in uw directe omgeving geconfronteerd met een externe krachtinwerking op het brein, dringt u dan aan op een goede diagnosestelling. Alstublieft.