Wetenschappers schieten gaatjes in beschermingslaag hersenen zodat kankermedicijn erdoorheen kan

De massieve laag cellen die de hersenen beschermen tegen kwalijke stoffen blijkt toch een beetje geopend te kunnen worden. Canadese wetenschappers zijn erin geslaagd met behulp van geluidsgolven gaatjes te maken in de zogeheten bloed-hersenbarrière van kankerpatiënten. Hierna kon een essentieel medicijn de uitzaaiingen in hun hoofd bereiken om de tumor te laten slinken. Deze techniek kan in de toekomst van betekenis zijn voor de behandeling van hersenziektes, zegt neuro-immunoloog Elga de Vries, gespecialiseerd in de werking van de bloed-hersenbarrière. De Vries, hoogleraar aan het Amsterdam UMC, noemt het onderzoek dat in Science Translational Medicine is gepubliceerd veelbelovend. De bloed-hersenbarrière laat essentiële stoffen door en beschermt de kwetsbare hersenen tegen veel schadelijke stoffen, maar belemmert ook de toegang van medicijnen.

Dit maakt kanker maar ook ziektes als epilepsie, Parkinson en ALS lastig te behandelen. De Canadese artsen pasten hun techniek toe bij slechts vier patiënten maar als onderzoek bij een grotere groep hun resultaten bevestigt, kan mogelijk voor andere medicijnen dezelfde route worden gevolgd, zegt De Vries.

Paard van Troje

De bloed-hersenbarrière is een 600 kilometer lang beschermingsmechanisme aan de binnenkant van de bloedvaten in de hersenen, een laag vergrendelde cellen die selectief stoffen doorlaat. Deze cellenlaag beschikt ook nog eens over een pompsysteem dat indringers die toch doorbreken, herkent en terugstuurt. Wetenschappers proberen al decennialang om medicijnen door de barrière te krijgen bijvoorbeeld door ze – als in het paard van Troje – te verpakken in een stof (een vetbolletje bijvoorbeeld) die er wel doorheen glipt. Het probleem is dat die medicijnen dan overal in de hersenen terechtkomen, zegt De Vries. “En kankermedicijnen wil je beslist niet naar gezonde hersencellen sturen.” 

Niet te lang open

Ander punt van aandacht: de barrière mag niet te lang open zijn want dan komen ook ongewenste stoffen naar binnen, die de hersenen schade kunnen berokkenen.

De Canadese wetenschappers, verbonden aan de universiteit van Toronto, wisten die bezwaren te omzeilen en dat maakt hun aanpak zo sterk, zegt De Vries. Ze behandelden vier vrouwen met Her2-positieve borstkanker, een vorm van kanker waarbij eiwitten aan de buitenkant kunnen worden geblokkeerd met een medicijn (Herceptin), wat de tumorgroei remt. De vrouwen hadden uitzaaiingen in hun hersenen waarvan in een MRI-scanner de exacte plek werd bepaald. Vervolgens werden van buitenaf hoog energetische (ultrasone) geluidsgolven op die plek gericht, die daar een kleine opening in de bloed-hersenbarrière maakten.

Radioactieve stof

Dat ultrasone geluidsgolven hiertoe in staat zijn, is de afgelopen jaren al vaker aangetoond, nieuw is dat nu voor het eerst is bewezen dat medicijnen door de opening kruipen en de plek van bestemming bereiken. De artsen koppelden aan het geneesmiddel een radioactieve stof en wisten zo op scans aan te tonen dat het middel zich aan de kankercellen in de hersenen bindt en daar ook blijft. De patiënten konden twee uur na de behandeling alweer naar huis, de bloed-hersenbarrière was binnen 24 uur hersteld. De uitzaaiingen (bij elkaar negen bij vier patiënten) bleken een aantal maanden na de behandeling kleiner te zijn geworden, bij een patiënt zelfs met ruim 40 procent.

Veel uitzoeken

Voordat de techniek beschikbaar kan komen voor patiënten, moet er nog wel veel worden uitgezocht, benadrukt De Vries. Heeft de behandeling langetermijngevolgen? Kan de techniek bij dezelfde patiënt vaker worden toegepast of verandert de tumor waardoor die niet meer herkenbaar is voor het medicijn? Leven de patiënten daadwerkelijk langer? De Canadese patiënten hadden uitzaaiingen in hun hoofd, of de behandeling ook een optie is voor primaire hersentumoren, is nog niet duidelijk.

Bron: de Volkskrant